Ustawa o ochronie sygnalistów weszła w życie 25 września 2024 r. i dotyczy również placówek oświatowych. Na jej mocy szkoły zostały zobowiązane do wdrożenia systemów do przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych, prowadzenia działań następczych i ochrony sygnalistów do dnia 24 września 2024 r.
Kto może być sygnalistą w szkole i jak wygląda proces rejestracji naruszenia?
Jakie placówki oświatowe zostały objęte ustawą o sygnalistach?
Wdrożenie procedur mających na celu ochronę sygnalistów jest obowiązkowe. Niezastosowanie się do przepisów lub jakiekolwiek naruszenie istotnych procedur wynikających z ustawy podlega karze grzywny.
Ustawą o ochronie sygnalistów zostały objęte wszystkie szkoły z wyłączeniem placówek:
- będących jednostkami organizacyjnymi gminy lub powiatu, które liczą mniej niż 10 000 mieszkańców,
- na rzecz których pracę zarobkową (bez względu na podstawę prawną) wykonuje mniej niż 50 osób.
Kim jest sygnalista w szkole?
Sygnalistą w szkole jest osoba, która zgłasza nieprawidłowości, nadużycia oraz przestępstwa, które mają miejsce w szkole.
Najczęściej jest to nauczyciel, personel administracyjny lub inne osoby zatrudnione w placówce edukacyjnej. Działania, które należy bezwzględnie zgłosić to:
- przemoc fizyczna lub psychiczna, do której zaliczamy przede wszystkim przypadki znęcania się nad uczniami i pracownikami,
- nieuczciwe praktyki finansowe w szkole,
- zaniedbania polegające na braku odpowiedniej opieki nad uczniami oraz niewłaściwych warunkach sanitarno-higienicznych,
- wszelkie przejawy dyskryminacji, np. rasizm, seksizm, homofobia,
- sytuacje stwarzające ryzyko dla zdrowia i życia uczniów lub pracowników szkoły.
Celem zgłoszenia nieprawidłowości jest zadbanie o dobro społeczności szkolnej, poprawa bezpieczeństwa i funkcjonowania placówki.
Sygnalista może poinformować o niepokojących go sytuacjach dyrektora szkoły, gminę lub powiat, a w bardzo poważnych przypadkach również organy ścigania i inspekcję pracy.
Zgłoszenia mogą być dokonywane ustnie, pisemnie lub w formie spotkania osobistego.
Procedura zgłaszania naruszeń w szkole
Ustawa o ochronie sygnalistów została stworzona po to, aby zachęcić pracowników oświaty do zgłaszania różnego rodzaju nieprawidłowości, ochronić ich przed ewentualnym odwetem oraz zapewnić, że ich zgłoszenie zostanie przyjęte i rozpatrzone przez osoby decyzyjne.
Aby pracownik mógł skutecznie dokonać zgłoszenia, szkoła musi ustanowić wewnętrzne kanały zgłaszania oraz poinformować o nich wszystkich uczniów i pracowników. Informacje o prawach i procedurach powinny zostać umieszczone na tablicy ogłoszeń, stronie internetowej oraz w regulaminie szkoły.
Jak krok po kroku przebiega zgłoszenie naruszenia przez sygnalistę?
Krok 1. Zgłoszenie naruszenia przez jeden z dostępnych kanałów.
Krok 2. Potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia przez osobę lub jednostkę odpowiedzialną za przyjmowanie zgłoszeń.
Krok 3. Analiza zasadności zgłoszenia.
Krok 4. Przeprowadzenie wewnętrznego dochodzenia.
Krok 5. Działania naprawcze.
Krok 6. Zamknięcie i archiwizacja zgłoszenia.
Ochrona sygnalistów w szkole – na czym to dokładnie polega?
Osoby będące świadkami różnego rodzaju naruszeń i nadużyć mających miejsce w szkole często boją się zgłaszać takie incydenty swoim przełożonym, ponieważ obawiają się konsekwencji, takich jak odwet, utrata pracy, zastraszanie, zmiana warunków zatrudnienia czy pogorszenie relacji z kolegami.
Pojawia się strach przed byciem postrzeganym jako osoba konfliktowa, co może prowadzić do pogorszenia atmosfery w miejscu pracy. Ustawa o ochronie sygnalistów ma za zadanie skutecznie przeciwdziałać takim zjawiskom.
System ochrony sygnalistów gwarantuje:
- anonimowość i poufność, co oznacza, że tożsamość sygnalisty i treść zgłoszenia muszą być ściśle chronione,
- wprowadzenie środków zapobiegających wszelkim formom represji wobec sygnalistów oraz pozwalającym na skuteczne wykrywanie i zapobieganie działaniom odwetowym,
- wsparcie dla sygnalistów, w tym dostęp do pomocy psychologicznej, prawnej i finansowej, jeżeli istnieje taka potrzeba,
- organizowanie szkoleń dla pracowników i uczniów na temat procedur związanych z ochroną sygnalistów.
Dzięki temu sygnalista może czuć się bezpieczniej, wiedząc, że jego zgłoszenie zostanie potraktowane poważnie, a jego tożsamość pozostanie chroniona.
Wprowadzenie odpowiednich procedur ochrony sygnalistów, takich jak anonimowe kanały zgłaszania i ochrona przed represjami, daje im pewność, że podejmowane przez nich działania przyczyniają się do poprawy sytuacji, bez obawy o negatywne skutki dla ich kariery lub relacji zawodowych.